Tussen Corona en The Crown
Om ook nog eens wat anders volgen dan al die uitzendingen over het coronavirus zetten we in deze dagen bij ons thuis, om de zinnen te verzetten, ’s avonds de Engelse serie The Crown op, over koningin Elisabeth. Hé, dachten we, hetzelfde woord: corona – kroon – crown.
In één van de afleveringen – we zijn dan in december 1952 – ligt het openbare leven in Londen volledig plat. Vier dagen lang hangt er een zeer dichte mist, gecombineerd met neerslaande rook van al die schoorstenen van huizen met kolenkachels en fabrieken: de beruchte smog. Verkeer is onmogelijk. Geen hand voor ogen te zien. Mensen met longproblemen krijgen geen lucht meer. Ziekenhuizen liggen overvol, tot in de gangen toe.
Premier Churchill ligt – in de film tenminste – hevig onder vuur. Hij zou verzuimd hebben om tijdig maatregelen te nemen tegen de enorme luchtverontreiniging. Maar de oude baas is niet onder de indruk. “Soms hebben we mist, soms schijnt de zon. Zo is nu eenmaal de natuur.” Kortom, de mist is volgens hem een ‘act of God’, een daad van God waar geen mens verantwoordelijk of aansprakelijk voor is. Zo heet dat nog altijd in het Britse verzekeringswezen.
Hoe zit dat met het Corona-virus dat momenteel het leven van zoveel mensen wereldwijd beheerst en bedreigt? Ik zou dat, ook als ik in Engeland woonde, toch maar liever geen ‘act of God’ noemen. Dat mag dan een neutrale verzekeringsterm zijn die niets anders wil zeggen dan dat het hier om een natuurverschijnsel gaat waar geen mens schuld aan heeft, maar zo’n term kan zomaar misverstaan worden – aan twee kanten.
Het eerste misverstand kwam ik tegen in het Reformatorisch Dagblad, waar in een hoofdredactioneel commentaar op 10 maart j.l. de wereldwijde verspreiding van het coronavirus geduid werd als een straf van God. “Christenen belijden dat ziekte en gezondheid hun niet toevallig overkomen. Niet corona heerst, maar God regeert. Het coronavirus is slechts een tweede oorzaak, een middel in Gods hand. Hij zendt ziekte zoals ooit de plagen in Egypte, om de mens tot inkeer te brengen.”
Ik moet er niet aan denken om in zo’n God te moeten geloven. Dat hoeft ook niet want ik zou het niet eens kunnen. Ook al begrijp ik best dat zo’n commentaar door een deel van de zwaar-protestantse lezerskring van deze krant ook wel als troost wordt ervaren. Zoals in die kringen bij ziekte en rampen wordt gezegd: “Het zijn geen mensen die ’t je aandoen.” God weet ervan en is erbij. Ook al zou ik die boodschap liever op een andere manier verwoord zien…
Het tweede misverstand lijkt mij de opvatting dat het hier alleen maar om een volstrekt willekeurig natuurverschijnsel zou gaan. Ja, voor het ontstaan van dit virus geldt dat inderdaad, Maar de razendsnelle verspreiding ervan heeft natuurlijk alles te maken met de manier waarop we de afgelopen twintig jaar als razenden (en op een koopje) over de wereld vliegen, en onze consumptiegoederen van overal ter wereld laten aanrukken, vooral van plekken waar ze het goedkoopst geproduceerd worden.
In The Crown trekt op de ochtend van de vierde dag van de smog-crisis de mist op. Een stralende winterzon breekt door. Crisis afgewend. Wel zijn er toen prompt maatregelen genomen om herhaling te voorkomen. Vier jaar later nam het Lagerhuis een Clear Air Act aan.
Zo snel zal in onze Corona-crisis de zon niet doorbreken. We zitten er nog middenin. Voor ons land zal pas eind maart blijken of het stilleggen van een groot deel van het sociale verkeer voldoende affect zal sorteren. Inmiddels proberen we er met elkaar het beste van te maken, behoedzaam en nuchter. Ook al hebben wij, zoals in Italië, geen balkons om vanaf te zingen, we kunnen wel applaudisseren voor onze zorgverleners en omzien naar elkaar. Zoals de koning afgelopen vrijdag zei: “Het coronavirus kunnen wij niet stoppen. Het eenzaamheidsvirus wel.”
En laten we deze dagen ook af en toe even stilstaan bij oude woorden, ooit in vertrouwen uitgesproken en ons in psalm 121 overgeleverd:
Ik sla mijn ogen op en zie de hoge bergen aan,
waar komt mijn hulp vandaan?
Mijn hulp is van mijn HERE,
die dit alles heeft geschapen.
Mijn herder zal niet slapen.
Zaltbommel, 21 maart 2020
ds Henk Veltkamp